Hikayeler

Bir Tarih Metni Nasıl İnşa Edilir?

Dimitri’nin Kızlarını Kim Hamile Bıraktı?)Nurcan Abacı*Özetİlk on bölümde tarih alanındaki temel kavramlardan yaklaşımlara, kaynaklardan etnografyaya ve disiplinlerarası işbirliğine uzanan geniş bir yelpazede giriş düzeyinde bilgi edindiniz. Benim anlatacağım kısım kaynaklardan bilgi edinme ve bu bilgiyi yazma aşamasıdır. İlk olarak örnek belgeler üzerinden bilgi edinme süreci hakkında fikir edineceksiniz. İkinci aşamada ise bu bilginin yazılma sürecinde…

Koca Olsun Bu Gece Olsun: Kırk İki Günde Üç Kez Âdet Gören Bursalı Fatma’nın Hi̇kâyesini Kurgulamak (17. Yüzyıl)

Beni Burada Arama Anne: Şüphe Üzerine İşkence ile İtirafa Zorlama (Antep.17. yy.)

Yukarıdaki görsel Firdevsi’nin Şehname’sinden bir hikayeyi resmetmektedir. Züleyha karakterli üvey annesinin ahlaksız ilgisine bigâne kalan Siyavuş, iftiralar karşısında masumluğunu kanıtlamak için ateşle imtihan olur. Atıyla beraber üzerinden geçtiği alevlerden hiç bir zarar görmeyerek suçsuzluğunu kanıtlar. Ancak Yusuf olayında olduğu gibi bu, temize çıkması için yeterli değildir ve sürgüne gitmek zorunda kalır. Firdevsi’nin anlattığı hikaye aslında…

Yanlarım Ağrıyor Hasanım: Çekirge’den Rabia’nın Yatak-Yorgan Sorunsalı

Zaman-mekan fark etmez. Huzurlu uykunun bileşenlerinden birisi de sevdiğiniz bir yastık, yorgan ya da yataktır. Çocukluğunuzdan hatırladığınız ve özellikle kış günlerinde her zaman kullanmak istediğiniz bir battaniyeniz olmadı mı? Cevabınız hayırsa sizin için üzüleceğim. Bugünkü hikaye Bursalı Rabia’nın 17. yüzyılda yatak ve yorganını eniştesinden geri almak için açtığı dava hakkında.   Önce olayı görelim: Çekirge…

Sinan, Cici Babası ve Kayseri Müftüsü: Hristiyanların Fetva Kullanımı Üzerine

Bursa’nın bir semti kadar nüfusuyla  Brunei’nin adı, pek mana ifade etmeyebilir. Bu yazıyı hazırlamaya başlayıncaya kadar benim de aklımda olan yerlerden değildi. Sadece lükse meraklı idarecileri olduğunu hatırlıyorum. Meğer 1 mayıs 2014 tarihinden itibaren Şeriat ismini verdikleri bir yönetime geçiyorlarmış. Bunun uzantısı olarak da Fetva müessesinin adını bile anmalarını yasaklamışlar. Evet, doğru okudunuz. Bruneide yaşayan…

Suze’nin Evi Mescide Bakar: Molla Kasım Olmaya Özenen Bursalı İmam Recep

Derviş Yunus bu sözü eğri büğrü söylemeSeni sîgaya çeken bir Molla Kasım gelir Ay takvimine göre tam da bizim gibi Regaib’i kutlamış Miraç kandilini bekliyorlardı. Bursa’nın eski mahallelerinden Azep Bey sakinlerinin kutlama faaliyetlerinde Kudüs’ü kıble kabul eden komşularını ihmal etmediklerini varsayabiliriz. Ancak aralarından sayılarının azalarak yok olmalarını dilediğimiz bir kısmı öz’e değil görünüme bakmaktaydı. Bunlardan…

Cariye Fethullah bint-i Abdullah ve Piyasa değerinin %31.818181818182’sinin Kaybolması Davası

17. Yüzyıl sonunda Bursa mahkemesinden: “Ben aslen İstanbul’un Kadırga Limanı mahallesindenim. Adım Ümmetullah bint-i Ahmed’dir. Şimdi Bursa’da Hoca Tayyip mahallesinde ikamet etmekteyim. Yanımda gördüğünüz Fethullah binti Abdullah benim cariyemdir. Kendisini satmaya karar vermiştim. Bu nedenle yine yanımda gördüğünüz kocam Osman’a bu amaçla teslim ettim ve 195 kuruşa satmasını istedim. Kocam cariyeyi alıp götürdü ve döndüğünde…

İçgüveyinden Hallice Olmak: Haticenin Kocası

Dışarıdan bakıldığında Hatice ve kocasının hayatı, benzeri milyonlardan farklı değildi muhtemelen. Kendi halinde bir çift,  tarih kitaplarında hep rakamlarla ifade edildiler: Bursa’nın x yılı için merkez tarafından tahsili istenen avarız veya başka bir vergisinin mükellefleri arasındaydılar. Okuduğunuz yazıya konu olmalarının sebebi, erkek egemen Osmanlı dünyasında kadınların da kendi isimleri ile var olabildiklerinin dolaylı yoldan göstergesi…

Yakan Top Olarak Maktuller: 16. Yüzyılda Köyden Köye Ceset Kaçırma

Toplum halinde yaşamanın sonucu olarak ortaya çıkan uygulamalardan bazıları hiç değişiklik göstermeden devam ederken, bir kısmı ise zamanla farklılaşır ya da ortadan kalkar. Kefillik kurumu bu açıdan ilginçtir, çünkü hala devam etmektedir. Ekonomik ilişkiler çerçevesinde kefaletin insanlara sadece yıkım getireceğine işaret eden “Paran çoksa kefil ol, vaktin çoksa şahit ol” atasözü uyarı niteliğindedir ve sadece…

Güzel İnsan Osman Beşe’nin Evlatlığı Giritli Marya ve Ölümü

Bazı günler Meryem Gayberi’nin twitlerine yazılan yorumlar bile karamsarlığı dağıtmaya yetmez. Böylesi zamanlarda terapi niyetine mahkeme kayıtlarına yansımış ve çoğunlukla bir cümleden ibaret şikayetleri karıştırırım.  Osmanlı sosyal hayatının yere ve zamana göre ne kadar değişkenlik gösterebileceğinin kanıtı olan bu metin arkeolojisi, okuyacağınız yazıda incelediğim belgede de olduğu gibi, hemen her zaman üzerinde okuma yapmayı gerektirecek…